Temiz enerji …

Güneş, başlı başına devasa bir enerji santrali. Bir saat içerisinde yeryüzüne gelen güneş enerjisi, dünyanın yıllık enerji ihtiyacından daha fazlasına denk. Güneş enerjisi Almanya’da yepyeni bir sektör haline geldi. Yenilenebilir Enerji Yasası’nın katkısıyla bu sektörde son yıllarda inanılmaz bir gelişim kaydedildi. Bu gelişme sayesinde, güneş sektöründe toplam ciro birkaç yıl içerisinde 10 kattan fazla artarak 450 milyon Avro’dan 4,9 milyar Avro’ya yükseldi. Ülkede güneş enerjisi sektöründe doğrudan ya da dolaylı olarak çalışan insan sayısı 50.000’in üzerinde. Fotovoltaik yöntemle güneş enerjisi elde etme konusunda Almanya, Japonya’nın hemen ardından dünya çapında ikinci sırada yer alıyor. Almanya’da güneş enerjisine yönelik 50’yi aşkın fabrikada, külçe ve plaka halinde silisyumdan, güneş piline ve güneş enerjisi modüllerine kadar yüksek kaliteli ürünler imal ediliyor. Almanya’da enerji ihtiyacını karşılamak üzere her geçen gün daha çok evde güneş enerjisi panelleri vefotovoltaik düzenekler kullanılıyor.

Ülkede 2006 yılı itibariyle meskenlerde özel kullanıma yönelik 800.000 güneş enerjisi paneli bulunuyordu. Yani tüm meskenlerin %5’inde güneş enerjisiyle ısıtma ve sıcak su sağlanıyordu. Güneşten elektrik üreten fotovoltaik (PV) ünitelerin payı ise %1,8’di, yani 300.000 üniteye denk geliyordu. Bu düzenekler paylarını bir yıl içerisinde ikiye katladı.

Güneş kenti Freiburg

Almanya’da bölgelere göre yıllık güneş ışığı dağılımı kuzey’den güneye belirgin bir fark göstermekte. Güney Almanya’daki bölgeler, metrekare başına yılda 1200 kilovat saate ulaşan miktarda güneş ışığı alabiliyorlar. Freiburg da bunlardan biri. Güneş enerjisinde öncü olan bu üniversite şehri, 30 yıldır bu alanda büyük başarılara imza atıyor. Freiburg’lu mimar Rolf Disch, Merzhauser Caddesi’ndeki işyerlerinin ve dükkanların bulunduğu bir binanın üst katında çatı katı daireleri inşa etmiş. Fakat bunlar alışılagelmiş çatı katlarından değiller. Bu dairelerde dikkat çekici olan nokta evin enerji giderleri: Isınma ve sıcak su için ailenin yıllık enerji ihtiyacı, 400 litreden daha az bir yakıttan elde edilebilecek enerji değerine denk gelen 4000 kilovat saatten bile daha az. Bir dairenin yıllık ısıtma gideri yalnızca 300 Avro olmuş. Hem de 167 metre karelik bir ev için geçerli bu rakam. Optimum ısı izolas-yonu, bu sonucu elde etmenin ön şartlarından biri. Sıcaklığın sıfır derecenin altına düştüğü Ocak ayında dahi, güneşin bulutların arkasına saklandığı zamanlardaki kısa süreli istisnalar dışında, evin ısıtılmasına neredeyse hiç gerek kalmıyor. Çünkü evin camlı güney cephesi kışın ılık güneşini evin içine taşırken, yılın ilerleyen zamanlarında kavurucu yaz güneşi dışarıda kalı-yor. Gerçekten de zekice planlanmış bir ev. Bol miktarda ahşapla donatılmış evin oda sıcaklığı ideal. Mimar Rolf Disch’in tasarladığı evlerin özelliği, sakinlerinin ihtiyaç duyduğu enerjiden fazlasını üretiyor olmaları: Çatıda bulunan güneş enerjisi ünitesi, yıllık yaklaşık 9000 kilovat saatlik enerji üretiyor. Üretilen enerjiden evin elektrik ve ısıtma ihtiyaçları için kullanılan enerji çıkarıldığında geriye yaklaşık olarak yıllık 2000 kilovat saatlik artı değer kalıyor. Bu, finans açısından da avan-tajlı bir durum. Çünkü normalde aylık 100 Avro’yu bulan elektrik ve ısınma masraflarına karşılık, güneşli PV ünitesinden elde edilen elektrik sayesinde 400 Avroluk bir ek gelir sağlanıyor. Mimar Disch, Freiburg’da bir kısmı çatı katı dairesi, bir kısmı ise sıra evler olmak üzere bu evlerden toplam 47 adet yapıp satmış. Buna çok benzer bir proje olan "Heliotrop" da Disch’in tasarladığı yenilikçi evlerden biri. Bu tip bir ev, güneşin hareketiyle uyumlu şekilde dönerek konumunu değiştirebiliyor ve böylelikle güneş ışığından maksimum şekilde faydalanıyor. Alman-ya’da inşa edilen bu ilk türde ev bugün Freiburg’da en çok ziyaret edilen güneş enerjisi projesi.

Güneş enerjisi alanındaki yenilikler açısından Freiburg son derece zengin. Kentin güneş enerjisi alanındaki ilerlemesine Fraunhofer Güneş Enerjisi Sistemleri Enstitüsü (ISE) önayak olmuş. 500 çalışanı ve toplam 18.000 metrekarelik Enstitü merke-ziyle ISE, Avrupa’nın en büyük güneş enerjisi araştırma merkezi konumunda. Enstitü’nün 2001 yılında inşa edilen yeni binası, şimdiden küçük gelmeye başlamış ve bilim insanlarının ve teknik elemanların bir kısmı, komşu binaya, bir kısmı da Solar Info Center’a (SIC) taşınmış.

SIC, güneş kenti Freiburg’un önemli merkezlerinden bir diğeri. Freiburg Fuarı’nın yakınındaki yeni binasıyla, güneş enerjisi sektöründe Almanya çapında bir uzmanlık merkezi. 14.000 metrekarelik merkezde birçok farklı firma, çeşitli şekil ve yöntemlerle yenilenebilir enerji, güneş yapıları ve enerji verimliliği gibi alanlarda bir çatı altında çalışmalarını sürdürüyorlar. Burada 20 metreka-reye yerleşmiş, sahiplerince bizzat işletilen küçük firmalardan, uluslararası üne sahip büyük firmalara kadar her şeyi bulmak mümkün. Bu firmalardan biri de 2005 yılında ISE’den ayrılan bir grup tarafından kurulan Concentrix. Şubat 2006’dan beri, yenilenebilir enerji sektöründe yeni işletmelere yatırım yapan öncü kuruluşlardan Good Energies işbirliğiyle, bol güneş alan yerlerde kullanılmak üzere yoğunlaştırıcı güneş panelleri üretiyorlar. Fresnel merceği olarak anılan ve çok ince bir mercek olan optik materyalin de yardımıyla, güneş ışığı yüksek kapasiteli güneş piline yansıtılıyor. Bu güneş pilleri, 500 kat yoğunlaştırılmış ışığı doğrudan elektrik enerjisine çeviriyor. Concentrix firması Flatcon® teknolojisiyle, daha önce sadece uzayda kullanılan yüksek verimli güneş enerjisi pillerini yeryüzünde kullanmak üzere ilk adımı atan firma olmuş. Bu güneş pilleri günümüz ölçülerine göre dikkat çekici şekilde %35’lik bir verimlilik düzeyine ulaşabiliyorlar. Yani üzerine düşen güneş ışığının üçte birini elektriğe dönüştürebiliyorlar. Concentrix, ışığın yoğunlaştırılmasının ve güneş pilinin konumlandırılmasında gösterilen özenin de yardımıyla, modül verimliliğinde %26’nın üzerinde sonuç elde etmiş. Concentrix, geleneksel silisyum teknolojisine kıyasla standart modül verimliliği düzeyini nerdeyse iki katına çıkartmış. Kuruluş, 2008 yılı başında Alman Ekonomisi Yenilikçilik Ödülü’ne layık görülmüş. 2008 yılının ortasından itibaren Freiburg’da yeni modüllerin üretimine başlanıyor.

Freiburg’daki güneş enerjisi projeleri bunlarla sınırlı değil. Bu alanda iki pilot proje mevcut. Bunlar Sanayi ve Ticaret Odası’nın ve Üniversite Hastanesi’nin binalarında uygulanan projeler. Ayrıca hangi şehirde ne kadar güneş enerjisi kullanıldığını belirleyen "Solar Bundesligası" (güneş birinci ligi) Girişimi’ne göre, Freiburg yaklaşık 200.000 kişilik nüfusuyla yıllardır ilk sırada yer alıyor. Dreisam Stadyumu’nun çatısına yerleşti-rilmiş toplam 2200 metrekarelik fotovoltaik güneş pilleriyle güneşten yılda yaklaşık iki milyon kilovat saatlik elektrik üretiyorlar. Çevre dostu stirling motorlarının ısıtmaya olan katkısıyla birlikte Freiburg Spor Klübü, yıllık elektrik ihtiyacının yarısını kendisi karşılıyor. Üstelik sera gazı salımı olmaksızın.

Niçin güneş enerjisi sektörü Freiburg’da bu şe-kilde ilerleme kaydetti? Neden bu kentte bu kadar çok yenilikçi proje geliştiriliyor? Bunun sebeplerinden biri, belki kentin, Almanya’nın en güneşli bölgelerinden birinde yer alıyor olmasıdır. Belki aynı zamanda Freiburg’da güneş enerjisinin, "yeşil" yani ekolojik yaşam standardıyla özdeşleştiriliyor oluşundandır. Akla en yatkın tetikleyici sebep ise 30 yıl öncesine dayanıyor: 1970’lerin başında, Freiburg’un hemen çok yakınında yer alan Wyhl’de bir atom enerjisi santrali inşa edilmesi planlanıyordu. Fakat bölge sakinleri buna karşı direnç gösterdiler. Binlerce insan bir araya gelip, 1975 Şubat’ında santralin yapılacağı inşaat alanını işgal ettiler ve böylelikle yıllar süren bir direniş sayesinde santralin inşasını engellemeyi başar-dılar. Şu var ki, tüm bunlar direnişle sınırlı kalmadı ve hemen ardından ekolojik projeler geliştirilmeye başlandı. Inşaat alanının işgalinden hemen bir yıl sonra yakınlardaki Breisach’da bir güneş enerjisi sergisi düzenlendi. Işte bu, güneş kenti Freiburg’un doğduğu andı. Günümüzde kentte 10.000’den fazla insan çevre ve güneş enerjisi sektöründe çalışıyor. Geçtiğimiz günlerde Freiburg, isminin önüne bir de "Green City" etiketini ekledi. Kara Ormanlar’ın kıyısındaki bu küçük kent, güneşten nasıl yararlanılacağını çok iyi öğrenmiş.

Kaynak: Deutschland, Nisan-Mayıs 2008

Yazar : Prof. Dr. Zafer AYVAZ     

Ekoloji Magazin