70’lerin ortalarında patlak veren OPEC krizi enerjinin kısıtlı ve artık daha dikkatli kullanılması gereken bir kaynak olduğunu insanoğluna hatırlattı. Krizin derin etkileri, o günlerde fosil yakıt ve türevlerine bağımlı yaşayan sanayiyi neredeyse durma noktasına getirdi. Bir yandan petrol bulunamazken bulunan petrol fahiş fiyatlardan alınmak zorunda kalınıyordu. Yoksunluğun çaresizliği, tasarruf rüzgarını sert ve yüksek hızla estirmeye başladı. OPEC krizinin etkileri unutulmaya başlanmıştı ki 80’lerin ortalarına doğru kırmızı alarm çevre örgütlerinden gelmeye başladı. Bir yanda büyüyen ekonomiler, sınırlı enerji kaynaklarını tüketiyor, diğer yandan doğa çok fazla zarar görüyordu. Delinen ozon tabakası, küresel ısınmanın etkilerini artık bilimsel makalelerden çıkartıp gözle görünür hale getirdi ve bununla beraber enerji üretimi ve tüketiminin metotları yeniden gözden geçirilmeye başlandı. Araştırmalar ortaya koydu ki günümüz dünyasındaki teknolojik gelişmelere paralel enerji tüketimi 1980 senesinden beri %2 oranında düzenli olarak artmaktadır. Dolayısıyla bir yandan yeni ve natif enerji kaynakları aranırken bir yandan da enerji tüketimini izleme ve araştırmaları için her geçen gün daha fazla yatırım yapılmaya başlandı.

Enerji etüdü enerji maliyetleri düşürmede, koruyucu bakım ve üretim için hayati önemi olan kalite kontrol programları için olumlu bir yönlendirme sunar. Böyle bir etüt programı; enerji maliyetleri, ulaşılabilirlik ve enerji arzı güvenilirliği, uygun enerji karışımına karar verilmesi, enerji koruyucu teknolojilerin belirlenmesi, enerji tasarrufu güçlendirme ekipmanı vb. gibi varyasyonları odaklanmamıza yardımcı olmaktadır.

Enerji yönetim sistemleri bu gelişmelerin sonunda ortaya çıktı ve çok kısa süre içerisinde ticari bir araç haline dönüştü öyle ki kendisine geniş bir uygulama alanı buldu, özelliklede büyük ofis binalarında. Bilgisayar sistemlerinin hızlı gelişimi enerji yönetim sistemlerinin de çok hızlı ilerlemesine yardımcı oldu. Bu sistemlerin temel amaçları yapıların, fabrikaların çevresel faktörlerini kontrol ederek ve izleyerek aynı anda enerji tüketimini ve maliyetlerini düşürmektir. Enerji yönetim programı enerji tüketimini kontrol etmeye yardımcı olur böylelikle sadece ihtiyacınız olan enerjiyi yani gerçekten ihtiyacınız olan enerjiyi kullanırsınız. Verimliliğiniz artar, israfınız azalır, emisyon salınışını düşürürsünüz ve gereksiz enerji maliyetlerinden kurtulursunuz. Çevresel açıdan en iyi program genellikle mekanik sistemlerin çalışması ile yada elektrik tüketimi ile dışarıya atılan emisyonları düşüren en etkili maliyet stratejisidir. Mali açıdan iyi enerji yönetimi kısıtlı finansal kaynakların bina geliştirme, maaşlar veya diğer harcamalar için artırılmasını sağlar. Halk sağlığı açısından iyi enerji yönetimi iç mekân hava kalitesini arttırır ve üstün ısıtma, ısıl konfor sağlar.

Enerji yönetim programı bir fabrikaya, ofis binasına, spor salonuna ya da enerji kullanımı gerekli olan her hangi çeşit bir yapıya uygulanabilir.

Enerji yönetiminde etkili faktörler

İnsanlar

Davranış :

İnsanların enerji kullanımı konusunda sahip oldukları bazı alışkanlıkların iyileştirilmesi gerekmektedir. Bu alışkanlıkları değiştirerek, daha verimli enerji kullanımı olacak ve sonuç olarak fayda enerji tasarrufu olacaktır. Bir yandan, enerji yönetimi açısından karar verici enerji yöneticisi esas genel müdür desteğine sahiptir. Onlar enerji politikalarını değiştirebilecek kişilerdir. Diğer taraftan, binayı kullanan herkes enerji kullanımını geliştirmek için bir şeyler yapabilir. Enerji yönetimi ile ilgili en önemli görevlerden biri enerji kullanımı söz konusu olduğunda insanların alışkanlıklarını değiştirmeleri gerektiği konusunda uyarılmalarıdır.

Doluluk :

Binanın dolu olduğu saatler enerji talebini etkileyen önemli bir faktördür.

Bina

Enerji gerekliliğini etkileyen bazı durumlar vardır. Eğer hali hazırda bitmiş bir bina ise;

Gün ışığı : Gün ışığı olabildiğince kullanılmalıdır. Bu şekilde daha az yapay ışığa ihtiyaç duyulur. Unutulmamalıdır ki güneş zaten bedava.

Güneş ısısı :

Yazın, jaluziler veya perdeler kullanarak çok fazla ısınma engellenebilir ve daha az klima kullanabilir.

Enerji sistemi kontrolü :

Termostat yada anahtarlar gibi önemli kontrol cihazları enerji kullanıcıları tarafından kolaylıkla erişilebilir olmalıdır.

Enerji sistemi dağıtımı :

Daha etkili enerji dağıtımı ile enerji tüketimi daha fazla düşürülebilir.

Enerji sistemi verimliliği :

Daha verimli bir sistem ile enerji tüketimi daha fazla düşecektir.

Eğer yeni bir bina ise;

Oryantasyon :

Güney cepheye konuşlandırılmış bir bina, güneşin fazla etkisiyle normal binalara göre daha az ısıtma ihtiyacı duyacaktır.

Yalıtım :

İyi yalıtılmış binalar daha az ısıtma veya soğutma gereğinde bulunacaktır.

Malzeme :

Yapı içerinde kullanılan malzeme ısı transferini etkilediği için enerji kaybını da etkileyecektir.

Bütün enerji piyasasının şu anda büyüklüğü yaklaşık 1,4 trilyon dolar olarak öngörülüyor, fakat tüm dünyada 2020 senesinde yaklaşık 4-4,5 trilyon dolar olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Enerji yönetimi piyasasının bu büyük pazardan kendisine çok büyük bir pay alacağına ise şüphe yok.

Kullanılan enerji türü

Bazı enerji servisleri farklı türden enerjilerden elde edilebilir. Isıtma doğal gazdan, katı yakıttan, benzinden, elektrikten ya da güneşten elde edilebilir. Enerji tasarrufu kullanılan enerji türünün değişimi ile başlayabilir. Bu durumda çeşitli faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Enerji maliyetleri ekipmanların maliyetlerini mutlaka içermelidir. Elektrikli ısıtıcılar genellikle solar panellerden daha ucuzlardır ama unutulmamalıdır ki güneş enerjisi bedava. Biz elektrikli su ısıtma sistemi ile doğalgaz kazanlarına göre daha az enerji tüketimi kayıt altına alabiliriz, ama aslında daha fazla enerji kullanıyor olabiliriz. Biz nihai enerjiyi satın alıyoruz ama gerçekte satın aldığımız ya da tükettiğimiz nihai enerjiyi sağlamak için birincil enerji kaynağını tüketiyoruz. Geleneksel termik santraller sağladıkları elektrik enerjisinin üç katına ihtiyaç duyarlar. Biz elektrik satın alırız aslında kömür, petrol, gaz ya da uranyum tüketir yada su, rüzgar yada güneşi kullanırız. Elektriğimizi yenilenebilir enerji kaynaklarından aldığımız zaman birincil enerji kaynağı tüketmemiş oluruz.

Yük kontrolü :

Elektrik yüklerinin zaman kontrolü elektriğin maliyetlerini tüketim düşmemesine rağmen düşürür. Yüksek tarife oranlarında enerji tüketimi azaltılabilir.

Kurulu ekipman :

Kurulu ekipman binanın en önemli enerji savunucularından biridir. Bu ekipmanların etkinliğine ve performansına bağlı olarak değişik düzeylerde enerji talebi olacaktır.

Dış etkenler :

Enerji yönetimini etkileyen hava durumu gibi bazı dış etkenler bulunmaktadır. Mesela kış mevsiminde havaların sıcak seyretmesi ısıtma sistemine dolayısı ile ısıtma işlemi için kullanılan enerjiye olan talep düşecektir.

Enerji yönetimi ve etüdü

Enerji etüdü enerji yönetimi alanında karar vermek için sistematik bir yaklaşımdır. Enerji kullanımındaki girdileri dengelemeye çalışır ve tesis içerisinde tüm enerji akışını belirler. Enerji kullanımını onun ayrık işlevlerine göre belirler. Endüstriyel enerji etüdü kapsamlı enerji yönetimi programının belirlenmesinde ve takibinde etkili bir araçtır. Enerji etüdü, enerjinin ve petrolün endüstride kullanım yollarının daha fazla anlaşılmasına, hangi alanlarda israfın meydana geldiğine ve hangi alanlarda geliştirme şansı olduğuna yardımcı olmaktadır.

Enerji etüdünün temel amacı her bir birim ürün üretmek için harcanan enerji tüketimini veya operasyon maliyetlerini düşürmektir. Enerji etüdü organizasyon içerisinde enerji yönetimi için bir kriterdir ayrıca enerjinin organizasyon içerisinde daha verimli kullanılması için taban noktası oluşturmaktadır. Kısacası enerji etüdü doğrulama, izleme ve enerjinin etkinliğinin geliştirilmesi, maliyet yararları analizi ve enerji tüketimini düşüren aksiyon planlarının olduğu raporu içeren enerji kullanım analizi olarak tanımlanır.

Enerji etüdü gereksinimleri

Bütün endüstrilerde en tepedeki giderler enerji (elektrik yada ısı), işçi maliyetleri ve malzeme olarak tespit edilmiştir. Eğer yukarıdaki ana kalemlerden herhangi birinde maliyet veya potansiyel maliyet tasarrufu yönetilebilirliği uygulanacaksa hiç şüphe yoktur ki enerji her zaman bir üst seviyede olacak ve böylece enerji yönetimi fonksiyonu maliyet azaltma için stratejik bir alan oluşturacaktır.

Enerji etüdü enerji maliyetleri düşürmede, koruyucu bakım ve üretim için hayati önemi olan kalite kontrol programları için olumlu bir yönlendirme sunar. Böyle bir etüt programı; enerji maliyetleri, ulaşılabilirlik ve enerji arzı güvenilirliği, uygun enerji karışımına karar verilmesi, enerji koruyucu teknolojilerin belirlenmesi, enerji tasarrufu güçlendirme ekipmanı vb. gibi varyasyonları odaklanmamıza yardımcı olmaktadır.

Başarılı bir programı uygulamak güçlü bir organizasyon gerektirmektedir. Organizasyon içerisinde başarıya ulaşmak için üst düzey yönetimden ya da etkileri yüksek olabilecek yetkililerden destek alınması kati surette gereklidir. Aslında burada destekten kasıt aktif katılımdır.

Başarılı enerji yönetimi etüdü önceden elde edilmiş enerji verimliliği hedefleri, sistematik enerji kullanımı ölçümü taahhüt etmektedir. Enerji yönetimi etüdünden elde edilecek fayda binanın tasarımına ve yaşına, ne kadar yoğunlukla kullanıldığına, ALTERNATİF yakıtların erişilebilirliğine ve yatırım için mevcut parasal güç gibi birçok farklı özelliğe bağımlıdır. Başarılı bir programı uygulamak güçlü bir organizasyon gerektirmektedir. Organizasyon içerisinde başarıya ulaşmak için üst düzey yönetimden ya da etkileri yüksek olabilecek yetkililerden destek alınması kati surette gereklidir. Aslında burada destekten kasıt aktif katılımdır. Önemli toplantılara katılmak, enerji yöneticisi ve onun ekibiyle beraber çalışmak ve gerekli personeli tahsis etmek, enerji tüketimi hesaplarını düzenli olarak sağlamak gibi birçok temel unsur bulunmaktadır bu desteğin içerisinde. Bunun anlamı yeni aydınlatma sistemi ya da HVAC ekipmanları için mali kaynak sağlamak ya da aktif olarak aramaktır. Ayrıca personelden ya da binanın diğer kullanıcılarından termostat ayarlarındaki değişiklikler, aydınlatma seviyeleri ya da diğer enerji koşulları ile ilgili gelebilecek sorulara yanıt vermeli ya da yardımcı olabilmelidir.

Engeller

Sektörün önünde birçok engel bulunmaktadır. Aslında bütün pazarlara bakıldığında gelişmekte olan ülkelerin hepsinde benzer sorunlar ile karşılaşılmaktadır.

Yüksek yatırım / araştırma maliyetleri, enerji etüdü yapabilecek yüksek kalitede firma sıkıntısı, etüt cihazlarının yetersizliği,Yasal destek eksikliği.

Yeşil girişimin momentumu ve enerji tüketiminin düşürülmesi çabaları, enerji yönetimi pazarında çalışan firmalara sunulmuş altın bir fırsat olarak görülebilir.

Yeşil yaklaşım toplumlar tarafından çok sıcak karşılanmış durumdadır.

Enerji yönetimi piyasası

Enerji yönetimi sektörü, piyasaya çok geç ulaşmış bir sektör aslında, aynı zamanda bugün hayli yüksek beklentilere sahip bir sektör. Çevre dostu ve düşük karbon ürünler, hizmetler ve teknolojiler, diğer sektörlere paralel olmayan bir biçimde gelişiyor. Bütün enerji piyasasının şu anda büyüklüğü yaklaşık 1,4 trilyon dolar olarak öngörülüyor, fakat tüm dünyada 2020 senesinde yaklaşık 4-4,5 trilyon dolar olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Enerji yönetimi piyasasının bu büyük pazardan kendisine çok büyük bir pay alacağına ise şüphe yok. Enerji yönetim sistemleri piyasası henüz yürümeye başlamış bir çocuk kadar gelişmiş durumda fakat yeni şirketler piyasa içerisindeki boşluklara odaklanmış durumdalar ve piyasada uzun süredir olan bilgi teknolojileri ve bina yönetim sistemleri şirketleri bu gelişen pazara doğru kaymış durumdalar. Piyasada anahtar oyuncular Johnson Controls, EnerNOC, Scientific Conservation, Cisco, olarak sıralandırılabilir. Pike araştırmanın yaptığı yeni bir çalışmaya göre bilgi teknolojilerinde ticari bina sektörüne yönelik artan uygulamalar ve enerjinin her geçen gün daha değerli bir zenginlik olarak görülmesi ile birlikte 2010 ve 2020 seneleri arasında enerji yönetim sistemlerine akacak kümeli yatırım değeri yaklaşık 67,6 milyar dolar düzeyine ulaşacak. Enerji yönetimi piyasasının sadece Amerika’da 2020 senesinde 6,3 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Ayrıca rapor sağlık, eğitim ve toplum güvenliği binalarını içeren kurumsal pazarın enerji yönetim sistemleri için en büyük pazar payına sahip olarak 2020 yılında 17,7 milyar dolar olarak geçekleşeceği tahmin ediliyor. Diğer anahtar segmentler ofis binaları 14,9 milyar dolar ve diğer yapılar için 11,3 milyar dolar olacağı öngörülmektedir. Özet olarak enerji kullanımını ve onun bileşenlerinin maliyetini, karbon salınışını düşürmek için birçok enerji yönetim sistemi firması ve birçok bina yönetim sisteminin kombinasyonu olan ve bina fonksiyonlarını verimli enerji kullanımı yolu ile yöneten ileri düzeyde yeni nesil sistemler piyasaya hali hazırda sunulmaktadır. Teknoloji odaklı küresel ekonomi firmaları kendi operasyonlarında daha yalın, duyarlı ve her işletmeyi altyapı alanında verimsizlikleri ortadan kaldırmak için zorlamaktadır. Yeşil girişimin momentumu ve enerji tüketiminin düşürülmesi çabaları, enerji yönetimi pazarında çalışan firmalara sunulmuş altın bir fırsat olarak görülebilir. Yeşil yaklaşım toplumlar tarafından çok sıcak karşılanmış durumdadır. Fakat toplumun seçenekler üzerinde ki eğitimleri bazen büyük bir engel teşkil eder. Toplum tabi ki daha yeşil bir yaşam tarzına ayak uydurabilir ta ki bu işten daha fazla tasarruf edebildikleri sürece. Fakat enerji yönetimi endüstrisi müşterilerini enerji yönetimi konusunda pasif katılımcılıktan enerji tüketimlerini izleyen ve yöneten aktif katılımcılığa yönlendirmek için daha fazla çalışmalıdır. Elbette ki toplum davranışlarının değişimi zaman alacaktır ve ancak güçlü pazarlama programları ile mümkün olacaktır. Derleyen : Devrim BARUTÇU / Best Dergisi / Haziran 2010