İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin amacı  işyerlerinde iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve işçiler için daha uygun ergonomik koşulların sağlanmasına yönelik sistematik çalışmalardır ...

                                             

İş yaşamı ile bazı hastalıklar arasındaki ilişki daha antik çağlardan beri hekimlerin ilgisini çekmiştir. Örneğin Grekler ve Romalılar mesleksel kurşun zehirlenmelerini biliyorlardı. Ancak, konuya ilk kez sistematik olarak eğilen İtalyan Hekimi Bernardini RAMAZZİNİ’dir.

 

1633 ila 1714 yılları arasında yaşamış olan Ramazzini 40 kadar meslekteki sağlık bozuklukluklarını incelediği kitabını 1700’de yazar. İlk önceleri kişisel uğraş olarak görülen bu çalışma daha sonraları tüm Avrupa dillerine çevrilir.

 

Bugün iş hekimliği alanındaki en büyük uluslar arası bilim ödülü Ramazzini Ödülü adını taşır. Türkiye’den bu ödülü Prof. Muzaffer AKSOY benzen ve lösemi ilişkisi araştırmaları ile almıştır.

 

17. ve 18. yüzyıllarda başlayıp hızlanan endüstri devrimi sorunun boyutlarını hızla büyütür. Ana parayı sağlamak için ucuz emek ve özellikle de kadın ve çocukların çok kötü koşullarda çalışmalarına dayalı iş ilişkileri meydana çıkmaya başlar. Yeni teknolojiler yeni ve bilinmeyen sağlık sorunlarına ve iş kazalarına yol açar. Yakınmalar giderek örgütlenmelere dönüşür, baskı grupları oluşur, toplumsal mücadeleler sertleşir. İşte işçi sağlığ ve iş güvenliği konuları bu çekişmelerin önemli öğeleri olur.

 

Baskı gruplarının etkilerinin artması ve iş gücü kaybı nedeniyle iş güvenliği önlemleri batıda 19. yüzyılda başlar. Örneğim İngiltere’de 1802’ de Çıraklık Yasası, 1833’te ilk kez fabrika müfettişliği kurulur. İş kazası sigortası ilk kez Almanya’da 1884’te uygulamaya konur.

 

İŞYERLERİNDE ELEKTRİK KAZALARI VE ALINACAK ÖNLEMLER

Günümüzde insan hayatının her alanında, özellikle de çok geniş bir şekilde ve çeşitli enerji şekillerine dönüştürülmek suretiyle uygulama alanı bulan elektrik enerjisinin tanımı, sanayi için önemi ve asla hata kabul etmeyen yanıyla birlikte, alınması gerekli güvenlik önlemleri burada anlatılmaya çalışılmıştır.

 

ELEKTRİĞİN TANIMI:

Elektrik bir enerji türüdür diye kısaca tanımlayabiliriz. Enerjiyi tanımlamak ise insanın 5 duyusu ile mümkün değildir. Ancak enerji madde içinde saklıdır ve  onu başka şekillere dönüşürken oluşturduğu etkilerinden tanımlayabiliriz. Örneğin elektrik enerjisi ampulle ışığa,fırınla ısıya, vantilatörle harekete dönüşür.

 

Bir üreteç içinde tüm maddelerde bulunan pozitif ve negatif elektrik yükleri bir enerji harcanmak suretiyle birbirinden ayrılır. Bu nedenle üretecin bir kutbunda elektron fazlalığı diğer kutbunda elektron azlığı oluşur. İşte iki farklı elektrik yükünün aralarında dengeye gelme eğilimine elektrik gerilimi denir. Elektrik akımını da elektron fazlalığı bulunan kutuptan elektron azlığı bulunan kutba doğru elektronların hareketi olarak tanımlanabilir.

 

Basit bir elektrik devresi en azından bir üreteç (gerilim kaynağı) bir elektrik aygıtı ve bunları birleştiren iletken ile dirençten oluşur.

 

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN VÜCUDU ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ:

İnsan ve hayvan vücutları elektrik akımını iletir. İçinden elektrik akımı geçen canlı vücutlar Üzerinde yanık yaraları ve adale krampları oluşarak kazaya uğrayan kişi elektriğe tutulduğu yeri bırakamaz. Elektrik akımının akış yönü  üzerinde canlının kalbi bulunuyorsa, kalp atışları hızlanır, düzenliliğini yitirir ve bunun sonucu olarak kalp hareketleri durur. Kalbin durmasına bağlı olarak solunum ve kan dolaşımı kesildiğinden kesin ölüm hali başgösterir.Yapılan bilimsel çalışmalar ve edinilen tecrübeler, elektrik akımının yönü kalp üzerinden geçtiği takdirde, kesin ölüm hali için 50 mA’lik akımın yetebileceğini göstermektedir.

 

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN VÜCUDUNA YAPTIĞI ETKİ BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI:

Vücuttan geçen akımın şiddeti gerilime ve vücudun direncine bağlıdır.

 

İnsan vücudunun değişik bölgeleri arasındaki ortalama direnç değerleri:

Yaş ciltte	1000 ohm
Kuru ciltte	2000 ohm
Kulaktan kulağa	100 ohm
Eller arasında	500 ohm
Elle ayaklar arasında	1000 ohm

Elektrik akımının sınıflandırılması;

A Grubu; 30 mA’e  kadar olan akımlar;

Kazazede tarafından hissedilir ve kendi iradesiyle temas yüzeyini bırakabilir. Kalp hareketinin düzeni bozulmaz, sempatik sinir sistemi normal durumdadır.

 

B Grubu; 30 mA’den 80 mA’e kadar olan akımlar;

Kan basıncı yükselir, kalp atışlarında düzensizlikler olur, 50 mA’i aşan şiddetlerde bilinç kaybı sinir sisteminden gelen kasılma ve sert refleksler görülür.

 

C Grubu; 80 mA’den 3 A’e kadar olan akımlar;

Kalp hareketlerinde düzensizlik yaratır ve bilinç kaybına yol açar. En önemli kalp odacıklarının düzensiz titreşimleri bu grup akım değerlerinde başlar.

 

D Grubu; 3 A’in üzerinde olan akımlar;

Solunum felci meydana gelir, akciğerlerde hava toplanır ve akciğerler şişer. Kesin bilinç kaybı vardır.1000 V’un altındaki gerilimlerde ölüm hali genellikle solunum felci ve boğulma sonucu ortaya çıkmasına rağmen yüksek gerilimli sistemlerde çok aşırı yanıklar nedeniyle ölüm gerçekleşir.

 

ELEKTRİK SİSTEMLERİNDE YALITKAN KUSURLARINDAN DOĞAN HATALAR:

 

GÖVDE KAÇAĞI:

Yalıtkan kusurundan dolayı, elektrikli işletme organının aktif parçaları ile gövde arasında oluşan iletkenlik haline denir.

 

KISA DEVRE:

Herhangi bir kusurdan dolayı işletmeyle ilgili ve gerilim taşıyan en az iki iletken arasında oluşan iletkenlik haline denir.

 

TOPRAK KAÇAĞI:

Herhangi bir kusurdan dolayı faz iletkenlerinden birinin ya da yalıtılmış nötr hat iletkeninin toprak veya topraklanmış parçalar ile yaptığı bağlantı haline denir.

 

ELEKTRİK TESİSATINDA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

KORUYUCU HAT İLETKENİ OLMAKSIZIN ALINAN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ:

 

1-KORUYUCU İZOLASYON:

Herhangi bir kusur halinde toprağa göre bir gerilim gösterebilecek ve el ile dokunulan bütün iletken parçalar ya sabit ve sürekli şekilde yalıtkan gereçlerle kaplanır ya da işletme aksamının iletken kısımlarına karşı izole edilir. İşletme izolasyonuna ek olarak yapılan bu yalıtım işlemine koruyucu izolasyon denir.

 

2-KÜÇÜK GERİLİM KULLANMAK SURETİYLE KORUNMA:

Bu amaç için primer ve sekonder sargıları birbirinden ayrı olan transformatörler kullanılır. 24V ve 42 Volt gerilimler ile daha küçük gerilimler elde edilerek insan vücuduna etki etmesi önlenir.

 

3-KORUYUCU AYIRMA:

Koruyucu ayırma önleminde akım şebekesi ile tüketici cihaz arasına anma gerilimi en fazla 380 V olan ve akım şebekesinden tüketiciye oluşabilecek tehlikeli gerilimleri önleyecek güvenlik (izolasyon) trafosu konur.

 

B-KORUYUCU HAT İLETKENİ İLE ALINAN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ:

1-SIFIRLAMA:

Sıfırlama en çok uygulanan bir güvenlik önlemidir. Bu yöntemde kesinlikle topraklama hattının (topraklanmış nötr hat iletkeni) bulunması gereklidir. Sıfırlama ile gövde üzerinde doymuş kaçaklara kısa devre etkisi verilir ve bunun sonucu oluşan kısa devre akımları kaçak akım sigortası tarafından algılanarak devre kesilir.

Sıfırlama hat iletkeni transformatörün yakınlarında topraklanmalıdır.Sıfırlamanın uygulanacağı yerlerde koruyucu toprak hattı ile sıfırlama hattı bağlı olmalıdır.

 

2-KORUYUCU TOPRAKLAMA:

Koruyucu topraklama ile gövde kaçakları toprak kaçakları haline çevrilir ve bunun sonucu topraklama iletkeni üzerinden geçen hata akımı ana devrede bulunan sigortanın atmasına neden olur.

 

3-HATA GERİLİMİ GÜVENLİK DEVRESİ:

Sigorta şinin gerilim bobini bir voltmetre gibi korunan sistem parçaları ile yardımcı topraklama elemanı arasına bağlanır. Gerilim bobini iki nokta arasında başgösterecek gerilimi denetler ve gerilimin değeri en fazla 65V’a ulaştığında akım devresini kestirir.

 

4-HATA AKIMI GÜVENLİK DEVRESİ:

Genellikle bütün hata akımı güvenlik şlerinde bir topraklayıcı akım trafosu bulunur ve Bu trafonun sekonderinde oluşan akım güvenlik şini çalıştırır.

 

5-KORUYUCU İLETKEN SİSTEMİ:

Koruyucu iletken sisteminde, korunacak sistem parçaları koruyucu iletkeni üzerinden topraklama elemanlarına bağlanarak çok büyük kaçak gerilimlerin oluşması önlenir. Koruyucu iletken sistemi ancak kapalı akım devrelerinde, örneğin kendine özgü jeneratör ve Trafo istasyonu olan fabrikalarda kurulabilir.

 

Elektrik Tesisatında Güvenlik Tedbirleri

Elektrik Motorları

Toprakla potansiyel farkı 230 volt veya daha yukarı olan ALTERNATİF gerilim ile çalışan elektrik motorları, özel motor dairelerinde veya tabandan en az 3 metre yüksek bir yerde bulunacak veya muhafaza sistemi içinde olacaktır. Bu durum ve özellikte olmayan motorlar, uygun şekilde korunacaktır. (Madde:270)

 

Motor Bağlantıları

Fazla nem, buhar veya benzerlerinin bulunduğu yerler ile yağlı yerlerdeki elektrik motorlarının gerilim altındaki kısımlarıyla bağlantıları uygun şekilde korunmuş olacaktır. (Madde:271)

 

Akım Kesicileri

Parlayıcı gazların veya maddelerin üretildiği, kullanıldığı veya elden geçirildiği yerlerle çalışmalar sırasında parlayabilen gaz, buhar, toz veya benzerlerinin çıktığı yerlerde bulunan elektrik motorlarının besleme kablolarının başlıca kumanda tertibatı ile termik starterleri, akım kesicileri, komütatörleri, röleleri, dirençleri ve benzeri tertibatı, ateşe dayanıklı ve izole edilmiş oda veya hücreler içine yerleştirecek ve atölye içinde kolay erişilir yerlere, uygun tipte starter düğmeleri ve yardımcı akım kesicileri yapılacaktır. (Madde:272)

 

Kıvılcım Çıkaran Motor

Şerare veya kıvılcım çıkaran elektrik motorları;patlayıcı parlayıcı veya yanıcı gazların bulunduğu yerlerde kullanılmayacaktır. (Madde:273)

 

Pano Tabanına Yalıtkan Malzeme

Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan natif gerilimli elektrik tabloları, özel yerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin tabanı, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış veya bu cins malzeme ile kaplanmış olacaktır. (Madde:274)

 

Elektrik Panosuna ŞALTERİ

Gerilimi 250 volttan yukarı olan ALTERNATİF veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalardan değeri 20 amperin üstünde olanları, kapalı bir tablo içine monte edilecek ve en az bir ş veya anahtarla kontrol altına alınacak, bu ŞALTER veya anahtarla akım kesilmeden, tablo kutusu kapağı açılmayacak ve tablo kutusunun kapağı kapanmadan akım verilmeyecektir. (Madde:275)

 

Elektrik Dağıtım Tablosu

BUŞONLU TİP SİGORTA:

Tevzi tablosu veya benzeri tertibat üzerinde bulunan sigortalar, şler ve anahtarlar, uygun şekilde yapılmış ve korunmuş olacaktır. (Madde:276)

 

Gerilim altındaki Tesislere Tecrit

Atölye içinde veya işçilerin erişebileceği yerlerde bulunan tevzi tabloları, panoları ile kontrol tertibatı ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulacak veya bunların tabanı, elektrik akımı geçirmeyen malzeme ile kaplanmış olacaktır.

 

Bakım ve onarım nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde, bu kısımlar paravana veya koruyucularla korunacaktır. (Madde:277)

 

Tablonun Ön Cephesi

Gerilimi 650 voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı veya ayarı gerektiren her kısmı kolayca erişilebilecek, iletkenler kolayca izlenebilecek, ş veya kumanda cihazları tablonun önünden idare edilebilecek ve bütün ölçü ve kontrol aletleri ile sinyalizasyon cihazları, tablonun ön cephesinden kolayca görülebilecek şekilde düzenlenecektir. (Madde:278)

 

Topraklama

Gerilimi 650 volt veya daha fazla olan ana dağıtım tabloları ve yüksek gerilimle çalışan bütün aletlerin metal koruyucuları topraklanmış olacak veya bunlar, uygun şekilde izole edilecek ve bütün metal kollar ile diğer bütün metal bağlantılar topraklanacaktır.

 

Bunların kontrolünde, bakım ve onarımında akım kesilecek ve kontrol, bakım veya onarımı yapılan tablo veya pano, diğerlerinden bir paravana veya bir bölme ile ayrılacaktır. (Madde:279)

 

Transformatörler                                                                                       

Beher bölmesinde, hücresinde veya tankında 5000 litreden fazla yağ bulunan transformatörler ile kondansatörler veya benzerleri, işyeri binalarının dışına konacak veya herhangi bir hücre, bölme veya tankın içindeki yağları alabilecek genişlikteki bir sarnıcın, kuyunun veya çukurun üstüne yerleştirilecektir. (Madde:280)

 

Transformatör Odaları

Transformatörler, kondansatör ve benzerlerinin konulduğu işyerlerinin yeteri kadar havalandırılması sağlanacak ve duvarları ile kapıları, yangına dayanıklı olacaktır. (Madde:281)

 

Şarj Kalıntıları

Transformatörler, kondansatör ve benzerleri, şarj kalıntılarını önleyecek şekilde bağlanmış ve kontrol edilmiş olacak ve bu teçhizatın bulunduğunu bildiren ve bunlara dokunulmadan önce alınması gereken tedbirleri açıklayan levhalar, uygun yerlere konacaktır. (Madde:282)

 

Hava Soğutmalı Transformatörler

İşyerine konacak hava soğutmalı elektrik transformatörleri, yanabilir malzemeden yeteri kadar uzakta bulunacak veya yanabilir maddelerden, ısı geçirmeyen ve yanmayan bir bölme ile ayrılmış veya uygun şekilde kapatılmış olacaktır. (Madde:283)

 

Yüksek Gerilim hücresi

Transformatör ve kondansatör merkezlerindeki diğer yüksek gerilim cihazları, parmaklıklı veya kafes telli kapılar ile kapalı özel hücrelere yerleştirilmiş olacaktır. Yüksek gerilim hücrelerinde yalıtılmış tabure kauçuk eldivenler, ıstakalar, yangın söndürme cihazları kısa devre ve topraklama teçhizatı ve talimatı haiz tabela vb. bulundurulacaktır. (Madde:284)

 

Akü Tesisleri tabanı

Sabit akümülatör tesisleri, tabanı aside dayanıklı malzemeden yapılmış, iyi havalandırılmış ve özel olarak yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulacaktır. (Madde:285)

 

Akü Bataryası Kutuları

Akümülatör bataryalarının kutuları; cam, sert kauçuk veya benzeri akım geçirmeyen maddelerden yapılmış olacak ve bunlar, akım geçirmeyen sağlam ayaklar üzerine oturtulacaktır. (Madde:286)

 

Akü Bataryalarında Gaz Ocağı

Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları işe uygun şekilde kapatılacak veya korunacak ve gaz çıkarmalarına karşı gereken otomatik tertibat alınmış olacaktır. (Madde:287)

 

Akü Odasında Aydınlatma Lambası

Akümülatör odalarına sağlanacak suni ışık yalnız akkor flamanlı elektrik ampulleri vasıtasıyla yapılacaktır. Bu gibi yerlere açık alevli vasıtalarla girilmesi ve buralarda sigara içilmesi yasaktır. (Madde:288)

 

Akü Tesisi ŞALTERİ

Akümülatör bataryaları tesisi gerektiğinde bütün kutuplarda kesilecek şekilde yapılacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:289)

 

AKÜLERLE ÇALIŞANLARA KİŞİSEL KORUYUCU

Akümülatör bataryalarının asitleri değiştirilirken işçiler gözlük, önlük, lastik eldiven ve benzeri kişisel koruyucular kullanacaklardır. (Madde:290)

 

Seyyar Kablo

Toprak ile potansiyel farkı 250 volttan yukarı olan natif akım tesisatında, sürekli olarak taşınabilir veya çekme iletkenler kullanılmayacaktır. Ancak işin gereği olarak yetkili bir eleman tarafından bunlar, geçici olarak kullanılabilecektir. (Madde:291)

 

Elektrik Prizlerinde Topraklama

Taşınabilir iletkenlerin kullanılması gereken yerlere, yeteri sayıda ve uygun şekilde topraklanmış elektrik prizleri konacaktır.

 

Taşınabilir elektrik kabloları, dayanıklı kauçukla kaplanmış olacak ve gerektiğinde eğilip bükülebilecek bir metalle dayanıklılığı arttırılacak ve bunların kaplamaları bozulmayacak, bağlantıları iyi durumda tutulacaktır. (Madde:292)

 

İletkenler

İletkenler, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olarak yerleştirilecektir. (Madde:293)

 

Kısa Devre Topraklama İşlemi

Yeraltı kablolarında yapılacak bir işlemde, cereyan kesilmesinden hemen sonra kapasitif boşalmayı temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri kısa devre edilecek ve topraklanacaktır.

 

Kısa devre ve topraklama işlemi, çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılacaktır.

 

Yeniden gerilim altına girme tehlikesini önlemek için, gerilim vermeye elverişli bulunan bütün ayırıcılar açık durumda kilitlenmiş olacaktır. (Madde:294)

 

Topraklama Devresi

Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden yapılmış olacak ve bağlandığı cihazın izolesinde meydana gelecek en büyük kaçağı (kısa devreyi) iletecek kapasitede olacak veya devrede, gerektiğinde o cihazı devreden çıkaracak, uygun bir devre kesme tertibatı bulunacak ve topraklama tesisatı, uygun bir şekilde korunacaktır. (Madde:295)

 

Metal koruyucularda Topraklama

Elektrik iletkenlerinin mahfazaları, metal mahfaza boruları, elektrik teçhizatının metal koruyucuları ve diğer gerilim altında bulunmayan yalıtılmış kısımları, uygun bir şekilde topraklanacaktır. (Madde:296)

 

Gövde Topraklaması

ALTERNATİF veya doğru akım ile çalışan çıplak metal kısımlı elektrik cihazları, uygun bir şekilde topraklanacaktır. (Madde:297)

 

Devre Kesici

Elektrik tesisatı veya teçhizatının bakım ve onarımında, bunları, devreden çıkaracak bir devre kesme tertibatı bulunacak, devreden çıkarıldıktan sonra bunların, topraklı olması hali devam edecektir. (Madde:298)

 

Kırık Fiş-Prizler

Kofra ve diğer koruma tertibatı ile gerilim altındaki makina, cihazlar ve iletkenlerin mahfazaları, elektrik çarpmalarına karşı uygun şekilde korunacaktır. (Madde:299)

 

Topraklama Hatları

Topraklamada, bağlantı hatları açık çekildiği takdirde, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olacaktır. (Madde:300)

 

Kolay Muayene

Toprak hatları, kolay muayene edilecek şekilde çekilmiş olacaktır. (Madde:301)

 

Kilitleme Tertibatı

Kontrol, bakım ve onarımı yapılacak makina ve elektrik devrelerinin akımı kesilecek ve akımı kesen ş veya anahtarlarda kilitleme tertibatı bulunacak veya bunların açık oldukları, uygun şekilde belirtilecektir. (Madde:302)

 

Gerilim Altında Çalışma

Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin, daima gerilim altında bulunduğu kabul edilecek ve teknik bir zorunluluk bulunmadıkça gerilim altında elektrik onarımı yapılmayacaktır.

 

Toprakla potansiyel farkı 250 volt ve daha yukarı olan natif veya doğru akımlı tesisatta, gerilim kaldırılmadan akım kesilmeden hiç bir çalışma yapılmayacaktır.

 

Toprakla potansiyel farkı 250 volttan aşağı ALTERNATİF veya doğru akımlı tesisatta yapılacak işlere girişilmeden yine gerilim kesilecek, ancak, zorunluluk halinde gerekli tedbirler alınacak ve akım geçirmeyen aletler, uygun iş elbisesi ve eldiven gibi kişisel koruyucular, kauçuk paspaslar ile akım geçirmeyen paravanalar, tabureler ve platformlar gibi araçlar kullanılacak ve işçiler yetkili bir elemanın gözetiminde çalıştırılacaklardır.

 

Üzerinde çalışılan gerilim altındaki çıplak iletkenler, uygun kafes, paravana veya yalıtkan mahfazalarla (Madde:303)

 

Tesisat Kısımlarına Koruma

Gerilim altındaki kısımların dokunmaya karşı gerilimi 42 volttan yukarı olan natif veya doğru akımlı devre ve tesisat parçaları ile pencere veya duvar boşluklarından erişilebilecek tesisat kısımları, kofra veya diğer uygun mahfazalar ile korunacaktır. (Madde:304)

 

Döşemelere Yalıtkan Malzeme

Toprakla potansiyel farkı 42 volt veya daha yukarı olan ALTERNATİF akım devrelerinin gerilim altında bulunan kısımları, ana dağıtım tablolarının arkasında olduğu gibi, sürekli açıkta tutulmaları gereken yerlerde döşemelere akım geçirmeyen ızgaralar konacaktır. (Madde:305)

 

İletkenlerin Yalıtılması

Toprakla potansiyel farkı 42 volt veya daha yukarı ALTERNATİF akımlı iletkenler, gerilim değerine uygun olarak yalıtılacak ve bu iletkenlerle bunların bağlantı ve kontrol tertibatı, dış etkilere karşı uygun şekilde korunacaktır. (Madde:306)

 

Vinçlerin Hava İletkenleri

Vinçlere akım sağlayan hava iletkenleri uygun şekilde yerleştirilmiş ve korunmuş olacak ve bunların altına veya yakınına malzeme istifi ve yığını yapılmayacaktır. (Madde:307)

 

Devre Kesicilere Mandal:

Yukarı doğru açılan bıçaklı elektrik anahtarları ve devre kesicilerinin kendi ağırlıkları ile kapanmalarını önlemek için, mandal veya sürgü tertibatı yapılacak, yatay açılan bıçaklı elektrik anahtarlarıyla devre kesicilerinin kendi kendine kapanmaları önlenecektir. (Madde:308)

 

Kesicilerle Devrenin Kesilmesi

Sigortalar, değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılacak ve gerilim yokluğu kontrol edilecektir.

 

Sigorta gerilim dışı bırakılamıyorsa, kesicilerle devrenin kesilmesi sağlanacak ve bu gibi hallerde, elleri ve gözleri koruyacak kişisel koruyucular kullandırılacaktır. (Madde:309)

 

Topraklama Kontakt Elemanı

Priz ve fiş sisteminde topraklama kontakt elemanları, akım kontakt elemanlarından önce bağlantıyı sağlayacaktır. (Madde:310)

 

Seyyar Lambalara Küçük  Gerilim

Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde, ALTERNATİF  akımla çalışan lambalar kullanıldığı takdirde, çalışma yerinin dışında bulunan ve sargıları birbirinden ayrı olan transformatör yardımı ile elde edilen küçük gerilim (en çok 42 v) kullanılacaktır. (Madde:311)

 

Elektrik El Aletlerinde Koruyucu Yalıtma

Elektrik işlerinde kullanılan penseler, karga burunlar, tornavidalar ve benzeri el aletleri, uygun şekilde yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgelerin, fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış olacaktır.

 

Elektrik el aletleri iyi bir şekilde muhafaza edilecek ve her an işe hazır şekilde bakımlı bulundurulacaktır.

 

Elektrik el aletleri kendi özel gayeleri için, doğru olarak ve kendi kapasiteleri içinde, aşırı zorlamalara başvurulmadan kullanılacaktır. (Madde:312)

 

Taşınabilir Aletlerde Yaylı Devre Kesicisi

Taşınabilir elektrikli el aletlerinin sapları, yeterli cins ve kalınlıkta akım geçirmeyen bir maddeyle kaplanacak veya bu gibi malzemeden yapılmış olacak ve bu aletlerin üzerlerinde, devreyi kapalı tutmak için, sürekli olarak basılması gereken yaylı devre kesicileri (enterrüptör) bulunacaktır. (Madde:313)

 

Güvenlik Transformatörü-Çift Yalıtma

İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el aletleri, küçük gerilim veya 1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenlik transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilim ile çalıştırılacak veya özel olarak imal edilmiş, iki yalıtkanlı olacaktır.

 

Güvenlik transformatörü kullanılması halinde, çıkış devresine yalnız bir elektrikli el aleti bağlanacaktır. (Madde: 314)

 

Güvenlik Otomatiği-Kaçak Akım Rölesi

Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek kaçakların zararlı bir seviyeye gelmesinden önce, alete gelen elektrik devresini kesen güvenlik otomatikleri de uygun bir iş güvenliği tedbiri olarak kabul edilecektir.

 

Topraklamalı aletlerde, topraklama devresindeki kesinti halinde, aletin elektrik devresini kesen bir kontaktörün bulunması şekli de geçerli sayılacaktır. (Madde:315)

 

Dağınık Kablolar

Taşınabilir elektrikli el aletlerinin topraklanması, topraklama elemanı bulunan özel fiş ve prizlerle yapılacak, yüksek amperajlı prizler üzerinde ayrıca bir ş bulundurulacak, bunlara akım sağlayan kablolar dağınık bulundurulmayacak ve geçitlerde yüksekten geçirilecektir.

 

Aletler, besleme kablosu içinde bulunan özel topraklama iletkeni ile topraklanacaktır. (Madde:316)

 

El Aletleri Kullanma Yasağı

Parlayıcı, patlayıcı maddelerin imal edildiği, taşındığı ve depolandığı yerlerde, elektrikli el aletleri kullanılmayacaktır. (Madde:317)

 

Küçük Gerilim

Kazanlar, tanklar ve benzeri dar yerlerle nemli ve ıslak yerlerde, elektrikli el lambalarında olduğu gibi alçak gerilim kullanılmayacaktır. Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma gerilimi 100 voltu geçmeyecek ve artı kutup topraklanmış olacaktır. ALTERNATİF akımda ise ancak küçük gerilim (en çok 42 V) kullanılacaktır.  Buralarda, iyi yalıtılmış esnek kablolar kullanılacak ve kablolar düzenli ezilmeyecek şekilde bulundurulacaktır. (Madde:318)

 

Asılı Kablolar

Asılı olarak kullanılması gereken taşınabilir elektrikli aletler, yay veya bir kablo veya bir zincir ucuna asılarak uygun ağırlıklarla dengede tutulacaktır. (Madde:319)

 

Taşınabilir Aletlerin Taşınması

Taşınabilir ağır elektrikli aletlerin bir yerden diğer bir yere taşınması, özel sapan veya askılarla yapılacak ve bu sapan askılar, çalışma sırasında kullanılmayacaktır. (Madde:320)

 

Taşınabilir Aletlerle Çalışmada Güvenlik

Taşınabilir elektrikli aletler ile çalışan işçiler, bol ve etekleri geniş elbiseler giymeyecekler, kauçuktan gayri eldiven takmayacaklardır. (Madde:321)

 

Taşınabilir Aletlerin Kontrolü

Elektrikli el aletleri kullanılmadan önce, yetkili kimseler tarafından kontrol edilecek, topraklanması arızalı, motoru fazla kıvılcımlı, priz, fiş, anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar kullandırılmayacaktır.

 

Taşınır elektrik lambaları, ancak sürekli aydınlatmanın yeterli yapılamadığı yerlerde kullanılacak, duyları ve gerilim altındaki kısımları, akım geçirmeyen, sağlam, kanalı koruyucu kafesler içinde olacak ve organik tozlar veya parlayıcı maddeler bulunan yerlerle nemli yerlerde, lambalar cam koruyucu içinde bulundurulacaktır. (Madde:322)

 

Kaynakta Paravana

Elektrik kaynağı yapılan yerler, başka işçilerin çalıştığı yerlerden en az 2 metre yükseklikte ve ışık geçirmeyen taşınmaz veya taşınabilir paravanlarla ayrılmış olacaktır. (Madde:323)

 

Kaynakta Çalışanlara Kişisel Koruyucu

Elektrik kaynağı işlerinde çalışan işçilere, işin özelliğine uygun kişisel korunma araçları verilecektir. (Madde:324)

 

Ehil Kaynakçı

Elektrik kaynak makinası bağlantıları ve prizler, yalnız yetkili elektrikçiler tarafından yapılacak ve değiştirilecek, kaynak işlerinde ise ehil kaynakçılar çalıştırılacaktır. (Madde:325)

 

Kaynak Makinesi Kullanımında Güvenlik

Elektrik kaynak makinelerinin kullanılmasında, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.

 

Elektrik kaynak makineleri ve teçhizatı yalıtılmış ve topraklanmış kaynak penseleri kabzalı ve dış yüzleri yalıtılmış olacaktır.

 

Elektrik kaynak makinelerinin şi, makine üzerinde veya çok yakınında bulunacak, kablolar sağlam şekilde tespit edilmiş olacaktır.

 

Otomatik veya yarı otomatik dikiş ve punta kaynağı makinalarında, operasyon noktasına kapalı koruyucu yapılacak veya çift el kumanda usulü uygulanacaktır.

 

Beslenme ve kaynak kabloları, üzerinden taşıt geçmesi halinde, zedelenmeyecek ve bozulmayacak şekilde korunacaktır.

 

Yanıcı maddeler yakınında elektrik kaynağı yapılmayacaktır. (Madde:326)

 

Kaynak Makinesi ŞALTERİ

Elektrik kaynak makinasının şebeke bağlantısındaki ŞALTER, bütün kutupları kesecektir. (Madde:327)

 

Kaynak Makinesine Ayrılabilir Fiş-priz

Elektrik kaynak makinalarının temizlenmesi tamir ve bakımı veya çalışma yerinin değiştirilmesi sırasında, makinalar şebekeden ayrılıp elektriği kesilecektir. (Madde:328)

 

Kaynakta Doğru Akım

Kazanlar gibi dar ve kapalı hacimlerle aynı zamanda nemli yerlerdeki kaynak çalışmalarında, yalnız doğru akım kullanılacaktır. (Madde:329)

 

Kaynak Makinesinin Koruyucusu

Elektrik kaynak veya kesme makinalarında kullanılan elektrojen grupları, elektrik redresörleri veya transformatörleri ile bunların gerilim altındaki yalıtılmamış kısımları, dokunmalara karşı korunmuş ve elektrik kaynak makinalarının metal çerçeveleri uygun şekilde topraklanmış olacaktır. (Madde:330)

 

İş Parçasında Topraklama

Elektrik kaynak ve kesme makinalarının çıkış uçlarının veya kaynak devrelerinin birer kutbu, kaçak akımlara karşı, iş parçasında topraklanmış olacaktır. (Madde:331)

 

Elektrot Penselerinde Güvenlik

Akımı sağlayan kablo uçlarının bağlantı noktası ve elektrot pensleri yalıtılmış ve kaynak ısısına karşı elektrot pensleri, uygun şekilde korunmuş olacaktır. (Madde:332)

 

Kaynak Makinesinin Üzerinde Ş

Dirençli kaynak makinalarının punto noktası ile gerilim altındaki kısımları yalıtılmış olacak, bunların kablolarının makina üzerinde veya yakınında bir yerde bir anahtarı bulunacak, akım giriş uçları, vida veya saplama ile iyice tespit edilecek ve buralarda fişler kullanılmayacaktır. Ancak, kumanda devresinde fişler kullanılacaktır. (Madde:333)

 

Statik Elektriğe Karşı Önlem

Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerle bu maddelerin yakınındaki yerlerde, statik elektrik yüklerinin meydana gelmesine karşı nemlendirme, topraklama, iyonizasyon, silindirlerin ayarı vb. gibi uygun tedbirler alınacaktır.

 

Statik elektriği iletmeyen malzemelerin kullanılmasından mümkün olduğu kadar kaçınılacaktır. (Madde:334)

 

Yüksek Basınçlı Dolum

Sıvı parlayıcı ve patlayıcı maddelerin çok büyük akma hızları ile doldurulup boşaltılmasından, sıçramalı ve yüksek basınçla doldurulmalarından kaçınılacaktır. (Madde:335)

 

Statik Elektrik Tarağı

Transmisyon tertibatındaki miller ve yataklar, statik elektriğe karşı topraklanacak, kayışla kasnak arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği kısmın her iki tarafına, topraklanmış metal taraklar uygun şekilde konulacaktır. (Madde:336)

 

Statik Elektrik Topraklama Sistemi

Parlayıcı sıvılar, depolama tanklarından kara veya deniz tankerlerine aktarıldıklarında, statik elektriğe karşı depolama tankının topraklı metal kısmı ile aracın metal kısımları arasında bir elektriksel bağlantı yapılacak, havalı veya dolu lastik tekerlekli ve benzeri araçlar ayrıca topraklanacaktır. (Madde:337)

 

Statik Elektrik Detektörü

Öğütülerek toz haline getirilmiş maddelerin, pnömatik konveyörlerle taşındığı hallerde, statik elektriğe karşı konveyörün ayrıntılı metal boruları, bütün hat boyunca birbirine iletken bağlantılı olacak ve topraklanacak ve titan, alüminyum ve magnezyumun ince tozlarının taşındığı yerlere, statik elektrik detektörleri veya benzeri uygun tertibat konulacaktır. (Madde:338)

 

Statik Elektrik Yük Giderici

Statik elektrik birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik yük gidericileri veya nötralizörler konulacak veya uygun diğer tedbirler alınacaktır. (Madde:339)

 

Tabanca Boyacılığında Topraklama

Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal parçalar, boyama hücrelerinin bütün metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibatı ve boya tabancaları, uygun bir şekilde topraklanmış olacaktır. (Madde:340)

 

Sentetik Kaplara Topraklama

Litreden büyük sentetik akaryakıt kapları, iletken maddelerle kaplanacaktır. Nemin düşük olmadığı hallerde, karton veya kağıt ile kaplama yapılacak veya metal boyalarla boyama veya iletken ağ geçirme işlemleri uygulanacak yahut da bu cins kaplar toprak içine yerleştirilecektir. Sentetik kaplara iletken yüzeyler kazandırılması halinde, bu yüzeyler doldurma ve boşaltmadan önce topraklanacaktır. (Madde:341)

 

Tankların Dinlendirilmesi

Akaryakıt depolama tankları, akaryakıt doldurulduktan sonra, ilgili standartlara uygun olarak gerekli bir süre dinlendirilecektir. (Madde:342)

 

Yıldırımlık Tesisatı-Parafudur

İşyerlerindeki parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin imal edildiği, işlendiği veya depolandığı yerler, yağ, boya veya diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar, yüksek bacalar,yüksek binalar ile üzerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depoları gibi yüksek yerler bulunan binalar, yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere göre yapılacak yıldırımlık tesisatı ile, hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudrlar ile korunacaktır. (Madde:343)

 

Metal Çatıya Topraklama

Maden çatılı veya karkaslı bina, atölye, depo ve benzerleri ile iletken olmayan tabanlar üzerinde kurulmuş makinalar, havagazı, su ve kalorifer tesisatı ve bütün madeni kısımlar, usul ve tekniğe uygun olarak etkili bir şekilde topraklanacaktır. (Madde:344)

 

Onarımda Gerilim Kesilmesi

Gerilim altındaki elektrik devrelerinin, elektrik makinalarının veya cihazlarının onarımına girişilmeden önce, onarımı yaptırmakla görevlendirilenler tarafından ve bunların sorumluluğu altında onarılacak;devrenin,tesisat, motor veya teçhizatın her türlü enerji kaynağı ile bağlantıları kesilecek, onarılacak devreyi besleyen ş veya devre kesicilerinin açık durumda olmaları ve bu şekilde kalmaları sağlanacak ve onarım bitirilmeden devreye akım verilmeyecektir. Akım onarımın bitiminde, sorumlu görevlinin izniyle verilecektir. (Madde:345)

 

Hava Hattı Onarımında Elektriğin Kesilmesi

Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veya hava hatları üzerinde onarıma girişilmeden önce, akım her yönden kesilecektir. (Madde:346)

 

Hava Hatlarında Kısa devre Topraklaması Emniyet Kemeri

Onarılacak hava hatlarının her iki tarafı devreden çıkarıldıktan sonra, ayrıca topraklanacak ve onarım işçilerine emniyet kemerleri gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir. (Madde:347)

 

Bina Yakınındaki Elektrik Hattı

Binalarda yapılacak ek inşaat, onarım veya boya işleri ile benzeri çalışmalara başlamadan önce, gerilim altındaki iletkenlere yaklaşması gereken kimselerin korunması sağlanacaktır. (Madde:348)

 

Açıktaki Elektrik Tesisatı

Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan ve alçak gerilim ile çalıştırılan her türlü elektrik tesisatı, yetkili kimselerin girebileceği oda veya kapalı yerlerde bulundurulacak veya tesadüfen dokunulamayacak kadar yüksek yerlere yerleştirilecektir. (Madde:349)

 

Geçitler

Üzerinde 650 volt gerilim bulunan ş veya ona benzer açık elektrik teçhizatı, en az 215 santimetre yükseklikte ve bakım ve kontrol çalışmalarına elverişli şekilde yapılmış olacaktır.

 

Gerilim altındaki kısımların bakım ve kontrolüne yarayan uygun geçitler yapılacak ve bunlar yol olarak kullanılmayacaktır. (Madde:350)

 

Koridorlar:

Alçak gerilimli tesisatta servis koridorları en az 60 santimetre genişlikte ve yüksek gerilimli tesislerde ise en az 80 santimetre genişlikte olacaktır. Hiç bir yerde bu koridorların tavan yüksekliği 2 metreden az olmayacaktır. (Madde:351)

 

İletken Uzaklığı

Binaların dış yüzlerine konulacak transformatör, kondansatör veya buna benzer diğer elektrik teçhizatı ile bu cihazlara ulaşan iletkenler; pencere, balkon ve benzeri yerlerden yeteri kadar uzak ve zararsız bir yerde bulunacaktır. (Madde:352)

 

Bakım ve İşletme

Elektrik tesisatı, cins ve hacmine göre ehliyetli elektrikçiler tarafından yapılacak, bakım ve işletmesi sağlanacaktır. (Madde:353)

 

Yönetmeliğe Uygunluk

Nemli ve tozlu yerlerle geçici olarak nemli olan, ıslak, korozif, yangın tehlikesi arz eden ve yüksek sıcaklığı olan yerlerde yapılmış ve yapılacak elektrik tesisatı ile bina dışına yapılmış elektrik tesisatı, Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği ve Fenni Şartnamesine uygun olacaktır. (Madde:354)

internet / mayıs 2010